برای خیلی از ما یا اعضای خانواده ما پیش آمده که پس از معاینات، پزشک جهت تشخیص درست و یا بررسی صحیح مشکلات ، شما را به سونوگرافی میفرستد. وقتی برای انجام سونوگرافی آماده می شوید، اپراتور قبل از انجام ،ژلی را بر روی ناحیه مورد نظر مورد استعمال قرار داده و سپس سونوگرافی را آغاز می کند.در این مبحث قصد داریم به معرفی و کاربرد  ژل سونوگرافی در حوزه های مختلف تشخیصی و درمانی بپردازیم.

وقتی از شما پرسیده شود که ژل اولتراسوند به چه منظور بر روی پوست بیمار استفاده می شود؟ اگر پاسخ شما غیر از این باشد که ژل اولتراسونیک عاملی است رسانا که فاصله هوایی بین پوست بیمار و مبدل فراصوت را کاهش می دهد پس بدانید که به صورت نادرست از ژل استفاده می کنید.

ژل سونوگرافی یا ژل اولتراسونیک چیست؟

از آن جا که امواج صوتی سونوگرافی به سختی از میان هوا عبور می کنند، از ژل سونوگرافی به منظور کاهش هوا بین بیمار و مبدل فراصوت استفاده می شود تا امپدانس و انعکاس صوتی کاهش پیدا کند و در نهایت تصویر شفاف در فرآیند سونوگرافی ایجاد شود.

این امواج به بدن آسیب نمی رسانند و هیچ تابش مضری از آن حاصل نمی شود یعنی خطر تشعشع برای بیمار ایجاد نمی شود و فرد می تواند پس از انجام سونوگرافی به کار روزمره خود ادامه دهد.

در حالی که هدف از استفاده از ژل اولتراسوند گرفتن یک تصویر واضح است اما نباید در این فرآیند آسایش و امنیت بیمار به خطر بیفتد.

درماتیت تماسی در واکنش با ژل سونوگرافی:

می توان طبق یک مطالعه درماتیت تماسی در جمعیت کمی از بیماران که از ژل اولتراسوند استفاده کردند رخ داده است.

در نهایت نتیجه گرفته شد که واکنش های purpuric در نتیجه ی ترکیب کردن فنوکسی اتانول و پارابن در ژل سونوگرافی ایجاد شده است و باعث تحریک پوست شده است، به همین دلیل اگر چه سازمان غذا و دارو (FDA) محدودیت هایی را در مورد استفاده از پارابن برای تولید کننده ژل اولتراسونیک لحاظ نکرده است اما شرکت های ساخت ژل های پزشکی معمولا از پارابن برای ساخت آن ها استفاده نمی کنند.

ژل اولتراسونیک حاوی چه ترکیباتی است؟

اگر قبلا سونوگرافی انجام داده باشید حتما مشاهده کردید که قبل از انجام سونوگرافی ژلی را بر روی پوست شما مورد استفاده قرار می دهند ، حال شاید این سوال برای شما پیش آمده باشد که ژل سونوگرافی از چه تورکیباتی به وجود آمده است؟

در اینجا باید به شما بگویم که ترکیب اصلی ژل سونوگرافی شامل پروپیلن گلیکول، گلیسیرین، رنگ دهنده ها و فنوکسی اتانول است.

پروپیلن گلیکول در ترکیب ژل به عنوان رقیق کننده عمل می کند و به حفظ رطوبت بیشتر آن کمک می کند.

اگر دز طول انجام سونوگرافی احساس کردید که ژل سونوگرافی چسبنده است، نگران نباشید. زیرا این ماده به طور عمدی چسبنده ساخته شده است تا از لکه شدن پوست شما پس از سونوگرافی جلوگیری شود و همچنین در پایان سونوگرافی همین چسبندگی باعث می شود راحت تر از روی پوست پاک شود.

کاربرد ژل اولتراسوند در فرآیندهای مختلف پزشکی:

از ژل سونوگرافی برای مقاصد مختلف پزشکی مثل تشخیص سلامت جنین، وجود بیماری های کلیه، وجود بیماری های پوستی و بیماری های قلبی عروقی و همچنین تشخیص تومورها استفاده می شود .

در ادامه به بررسی این ژل در حوزه های مختلف پزشکی می پردازیم.

اورولوژی:

بررسی سلامت کلیه با استفاده از سونوگرافی قابل انجام است. پس از استفاده از ژل سونوگرافی در ناحیه مورد نظر، جهت بررسی کلیه می توان اندازه و موقعیت کلیه ها را مورد مطالعه قرار داد.

همچنین انسداد کلیه، وجود سنگ ها و تومور ها از طریق امواج اولتراسونیک نیز قابل مشاهده است.

قلب و عروق:

ژل سونوگرافی که در معاینات قلب و عروق، و در هنگام ثبت تغییرات پتانسیل الکتریکی حاصل از تحریکات قلبی به کار برده می شود ECG gel یا ژل نوار قلب نام دارد.

این ژل یک ژل رسانا مبتنی بر آب است که خاصیت رسانایی تقریبا بالایی دارد.

ژل نوار قلب به طور خاص برای کاهش مقاومت بین پوست و الکترود در فرآیند الکتروکاردیوگرام طراحی شده است  و حتی قادر است سیگنال های الکتریکی ضعیف را به طور دقیقی انتقال دهد.

آنکولوژی:

استفاده از ژل اولتراسونیک و انجام سونوگرافی در حوزه ی تخصصی آنکولوژی نیز جزء اعمال اساسی به شمار می رود، زیرا پزشکان از آن برای بررسی پیشگیرانه تومورها استفاده می کنند و راهنمای ابزارهای جراحی در طی مراحل تهاجمی مانند استفاده از سوزن های بیوپسی به شمار می روند.

دامپزشکی:

حیوانات نیز در معرض بسیاری از مسائل و مشکلات بهداشتی قرار دارند که انسان ها با آن ها روبرو می شوند.

دامپزشکان از دستگاه سونوگرافی برای تشخیص بسیاری از مسائل استفاده می کنند ، بنابراین از ژل اولتراسوند در حیوانات نیز برای کاهش امپدانس و وضوح تصویر نهایی استفاده می شود.

پوست:

از تکنولوژی پیشرفته ی فراصوت به عنوان ابزار تشخیصی و درمانی در حوزه ی بیماری های پوستی استفاده می شود.

می توان گفت در استفاده از ژل سونوگرافی و پس از آن استفاده از دستگاه اولتراسونیک می توان وجود تومورهای زیر جلدی، سرطان پوست ملانوما و غیرملانوما، بیماری های التهابی مانند اسکلرودرمایا یا پسوریازیس و موارد دیگر را تشخیص داد.

فیزیوتراپی:

سونوگرافی درمانی، نوعی از الکتروتراپی می باشد که سال هاست به عنوان یکی از روش های فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می گیرد.

در این روش فیزیوتراپی امواج صوتی با فرکانس بالا باعث ایجاد لرزش و حرکت مایعات سلولی می شوند. از مزایای سونوگرافی درمانی، می توان به بهبود برخی از بافت ها ی نرم لدن اشاره کرد.

برای شروع انجام این روش ابتدا ژل سونوگرافی که در اینجا ژل فیزیوتراپی نامیده می شود بر روی قسمتی از بدن که نیاز به درمان دارد استفاده می شود پس از آن مبدل فراصوت که به دستگاه سونوگرافی متصل است را بر روی ژل فیزیوتراپی قرار می دهند و انتقال فراصوت به ناحیه مورد نظر آغاز می شود.

همانطور که در بخش های پیشین گفته شد ژل فیزیوتراپی نیز در اینجا به منظور کاهش هوای بین دستگاه و پوست بیمار و افزایش دقت کاربرد دارد.

لیزر:

نوع دیگری از ژل که در حوزه ی زیبایی استفاده می شود، ژل لیزر نام دارد که معمولا از آن به جهت پیشگیری از عوارضی مثل کک و مک و سوختگی بهره می برند.

در فرآیندهایی مثل لیزر موهای زائد استفاده از ژل لیزر می تواند باعث کاهش بروز مشکلات احتمالی در پوست های حساس شود.

دستورالعمل های لازم در استفاده از ژل سونوگرافی :

ژل سونوگرافی چه در روش های تهاجمی شامل بیوپسی با سونوگرافی یا سونوگرافی بخش های مختلف بدن به صورت استریل استفاده می شود.

همه این موارد مطابق استانداردهای بالینی اتفاق می افتد.

در مورد تاریخ انقضا و مدت مجاز استفاده از ژل اولتراسوند معمولا این زمان حدود ۵ سال گفته شده.

اما برخی از افراد توصیه کرده اند که پس از باز شدن ژل، مدت مصرف کوتاه می شود تا از آلودگی جلوگیری شود